ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องต้องการพื้นฐาน มาสโลกับมุมมองในอิสลาม

#ทฤษฎี มาสโลกับมุมมองในอิสลาม

       ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ (Maslow's Hierarchy of Needs) เป็นกรอบความคิดทางจิตวิทยาที่เสนอโดย อับราฮัม มาสโลว์ (Abraham Maslow) ในช่วงกลางศตวรรษที่ 20 เพื่ออธิบายแรงจูงใจของมนุษย์ โดยจัดเรียงความต้องการของมนุษย์ออกเป็น 5 ระดับ ในลักษณะของพีระมิด

      ​มาสโลว์เสนอว่าบุคคลจะต้องตอบสนองความต้องการในระดับที่ต่ำกว่าให้เพียงพอก่อน จึงจะสามารถก้าวไปสู่ความต้องการในระดับที่สูงขึ้นได้  5 ระดับความต้องการของมาสโลว์ (จากล่างขึ้นบน)

ความต้องการทางสรีรวิทยา (Physiological Needs)

​     เป็นความต้องการพื้นฐานที่สุดสำหรับการอยู่รอดทางร่างกาย เช่น อากาศ น้ำ อาหาร ที่พักพิง เครื่องนุ่งห่ม การพักผ่อน และการรักษาสมดุลของร่างกาย (Homeostasis)

ความต้องการความปลอดภัย (Safety Needs)

​      ความต้องการความมั่นคง ปลอดภัย และความเป็นระเบียบเรียบร้อย เช่น ความมั่นคงในชีวิต การงาน ทรัพย์สิน สุขภาพ การมีกฎหมาย และการได้รับการปกป้องจากอันตราย

​ความต้องการความรักและการเป็นเจ้าของ (Love and Belonging Needs)

       ความต้องการทางสังคมและการมีปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น เช่น มิตรภาพ ครอบครัว ความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิด การยอมรับ และการรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม (เช่น กลุ่มเพื่อน หรือชุมชน)

​ความต้องการการได้รับการยกย่อง (Esteem Needs)

​.    ความต้องการความเคารพและนับถือตนเอง และการได้รับการยอมรับจากผู้อื่น แบ่งออกเป็น 2 ส่วน:

การนับถือตนเองภายใน: ความรู้สึกมีคุณค่าในตนเอง ความสำเร็จ ความเชี่ยวชาญ และความเป็นอิสระ

​การนับถือตนเองภายนอก: การได้รับการยอมรับ สถานะเกียรติยศ และความเคารพจากผู้อื่น

ความต้องการการตระหนักรู้ในตนเอง (Self-Actualization Needs)

      ​เป็นความต้องการสูงสุดในพีระมิด หมายถึงการบรรลุศักยภาพสูงสุดของตนเอง การเป็นในสิ่งที่ตนเองสามารถเป็นได้ การใช้ความสามารถอย่างเต็มที่ และการค้นพบความหมายที่ลึกซึ้งของชีวิต

ข้อสังเกตเพิ่มเติม

​    ความต้องการด้านการขาดแคลน (Deficiency Needs - D-Needs): ความต้องการ 4 ระดับแรก (สรีรวิทยา, ความปลอดภัย, ความรัก/การเป็นเจ้าของ, การได้รับการยกย่อง) ถูกเรียกว่าความต้องการด้านการขาดแคลน ซึ่งเป็นแรงจูงใจที่เกิดจากการขาดบางสิ่งบางอย่าง เมื่อตอบสนองแล้วแรงจูงใจจะลดลง

ความต้องการด้านการเติบโต (Growth Needs - B-Needs): ความต้องการระดับสูงสุด (การตระหนักรู้ในตนเอง) ถูกเรียกว่าความต้องการด้านการเติบโต ซึ่งเป็นแรงจูงใจที่เกิดจากความปรารถนาที่จะเติบโตและพัฒนาตนเอง ซึ่งไม่เคยลดลง แต่จะเพิ่มขึ้นเมื่อได้รับการตอบสนอง

​ทฤษฎีนี้มีอิทธิพลอย่างมากในหลายสาขา เช่น จิตวิทยา การศึกษา และการบริหารจัดการ แม้ว่าจะมีการวิพากษ์วิจารณ์ในบางประเด็นเกี่ยวกับความเข้มงวดของลำดับขั้นก็ตาม

#อิสลามว่าอย่างไร

      มุมมองของอิสลามต่อทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ (Maslow's Hierarchy of Needs) มักจะเป็นการวิจารณ์และปรับมุมมอง โดยเน้นย้ำถึงมิติทางจิตวิญญาณ (Spiritual) ซึ่งเป็นพื้นฐานและเป้าหมายสูงสุดของมนุษย์ในอิสลาม

​1. การบูรณาการมิติทางจิตวิญญาณ (Spiritual Dimension)

​มาสโลว์: ลำดับขั้นสูงสุดคือ การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-Actualization) ซึ่งเน้นการเติมเต็มศักยภาพของปัจเจกบุคคล

​อิสลาม: อิสลามเชื่อว่าจุดมุ่งหมายสูงสุดของมนุษย์คือการเป็นบ่าวที่ดีของอัลลอฮ์ (อิบาดะฮ์) และการบรรลุความสมบูรณ์ในชีวิตทั้งในโลกนี้และปรโลก ซึ่งเรียกว่า "การตระหนักรู้ในพระเจ้า" (God-Actualization) หรือการได้รับความพอพระทัยจากพระเจ้า

​ความต้องการทางจิตวิญญาณ (เช่น การศรัทธาและการปฏิบัติศาสนกิจ) ไม่ได้เป็นเพียงความต้องการขั้นสูงสุด แต่เป็นรากฐานสำคัญที่ต้องมีอยู่ควบคู่กับความต้องการทางวัตถุในทุกระดับ

​2. ความสมดุลและลำดับขั้นที่แตกต่างกัน

​มาสโลว์: เน้นย้ำหลักการที่ว่าความต้องการระดับล่างต้องได้รับการตอบสนองก่อนจึงจะสามารถก้าวไปสู่ระดับสูงได้ (หลักความก้าวหน้า)

​อิสลาม: สนับสนุนให้เกิดความสมดุลระหว่างความต้องการทางวัตถุและจิตวิญญาณ โดยไม่จำเป็นต้องรอให้ความต้องการทางกายภาพถูกเติมเต็ม 100% ก่อนจึงจะเริ่มพัฒนาทางจิตวิญญาณได้

​ผู้ศรัทธาสามารถมุ่งมั่นในเป้าหมายทางจิตวิญญาณ (เช่น การถือศีลอดหรือการช่วยเหลือผู้อื่น) แม้ในขณะที่ความต้องการทางกายภาพยังไม่สมบูรณ์

​3. การจัดหมวดหมู่ตามหลักการของอิสลาม (Maqasid al-Shari'ah)

      ​อิสลามมีหลักการจัดหมวดหมู่ความจำเป็นของมนุษย์ตามวัตถุประสงค์ของกฎหมายอิสลาม (มะกอซิด อัช-ชะรีอะฮ์) ซึ่งแบ่งความต้องการออกเป็น 3 ระดับ โดยมีหลักการทางศาสนาเป็นแกนกลาง:

ระดับ ชื่อเรียก (อาหรับ) ความหมาย จุดเน้นในอิสลาม

     1 ฎอรุรียาต (Dharuriyyat) ความจำเป็นอย่างยิ่งยวด การธำรงไว้ซึ่ง 5 สิ่งพื้นฐาน ได้แก่:

 1) ศาสนา (Din) 

 2) ชีวิต (Nafs) 

 3) สติปัญญา (Aql) 

 4) ทรัพย์สิน (Mal) 

 5) การสืบเผ่าพันธุ์/เกียรติ       (Nasl/Ird)

     2 หาญียาต (Hajiyyat) ความจำเป็นรอง สิ่งอำนวยความสะดวกที่ช่วยให้ชีวิตง่ายขึ้นและขจัดความยากลำบาก

      3 ต๊ะห์ซีนียาต (Tahsiniyyat) ความต้องการด้านความประณีต/ความสวยงาม การเสริมสร้างชีวิตให้ดีงามยิ่งขึ้นตามหลักจริยธรรมของอิสลาม

#สรุป:

     ​อิสลามยอมรับความสำคัญของความต้องการขั้นพื้นฐาน (ทางสรีรวิทยาและความปลอดภัย) ของมาสโลว์ แต่ปฏิเสธแนวคิดที่ว่า "การตระหนักรู้ในตนเอง" เป็นจุดสูงสุด โดยเชื่อว่าการเชื่อมโยงกับพระเจ้าและการปฏิบัติศาสนกิจเป็นพลังขับเคลื่อนหลักและเป็นเป้าหมายสูงสุดของชีวิตมนุษย์ ซึ่งทำให้ความต้องการทางจิตวิญญาณมีบทบาทเหนือกว่าหรือควบคู่ไปกับความต้องการทางโลกตั้งแต่เริ่มต้น