สาระสำคัญของ พ.ร.บ. การบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540
การจัดตั้งองค์กรศาสนาอิสลาม: กฎหมายฉบับนี้ได้จัดตั้งองค์กรหลัก 3 ระดับ เพื่อเป็นกลไกในการบริหารกิจการอิสลาม ได้แก่
จุฬาราชมนตรี: เป็นผู้นำสูงสุดในกิจการศาสนาอิสลามของประเทศไทย ทำหน้าที่ให้คำปรึกษาแก่รัฐบาลและออกประกาศเกี่ยวกับบัญญัติศาสนาอิสลาม
คณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย (กอท.): ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาของจุฬาราชมนตรี และบริหารกิจการศาสนาอิสลามในระดับประเทศ
คณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด (กอจ.): ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาของผู้ว่าราชการจังหวัดในกิจการศาสนาอิสลามระดับท้องถิ่น
คณะกรรมการอิสลามประจำมัสยิด (กอม.): ทำหน้าที่บริหารกิจการภายในมัสยิด
อำนาจหน้าที่ขององค์กร: กฎหมายได้กำหนดอำนาจหน้าที่ของแต่ละองค์กรไว้อย่างชัดเจน เช่น การออกคำวินิจฉัยทางศาสนา การดูแลกิจการมัสยิด และการให้คำปรึกษาแก่หน่วยงานภาครัฐ
การจดทะเบียนมัสยิด: กำหนดให้มัสยิดที่ได้รับการจดทะเบียนมีสถานะเป็นนิติบุคคล ทำให้สามารถดำเนินการทางกฎหมายและบริหารจัดการทรัพย์สินของมัสยิดได้อย่างถูกต้อง
การแต่งตั้งและการพ้นจากตำแหน่ง: กำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการสรรหา แต่งตั้ง และถอดถอนผู้ดำรงตำแหน่งในองค์กรอิสลามทุกระดับอย่างเป็นระบบ
โดยรวมแล้ว พ.ร.บ. ฉบับนี้มีส่วนช่วยให้กิจการศาสนาอิสลามในประเทศไทยมีโครงสร้างที่ชัดเจนและได้รับการยอมรับจากภาครัฐ ทำให้ชาวมุสลิมสามารถปฏิบัติศาสนกิจได้อย่างเป็นอิสระภายใต้การกำกับดูแลขององค์กรที่กฎหมายรับรอง 🤝
การมี พรบ.อิสลาม 2540 มีผลกระทบต่อศาสนิกชนอย่างไร?
พระราชบัญญัติการบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540 มีผลโดยตรงต่อชาวมุสลิมในประเทศไทยในหลายด้าน ทั้งในแง่การบริหารจัดการ การปฏิบัติศาสนกิจ และการใช้ชีวิตประจำวัน
ผลกระทบเชิงบวกต่อศาสนิกชน
มีองค์กรทางศาสนาที่เป็นระบบ:
กฎหมายนี้ได้จัดตั้งและให้การรับรอง จุฬาราชมนตรี, คณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย (กอท.), คณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด (กอจ.) และ คณะกรรมการอิสลามประจำมัสยิด (กอม.) ทำให้มีโครงสร้างที่ชัดเจนในการบริหารกิจการศาสนาอิสลาม ทำให้การออกคำวินิจฉัยทางศาสนา การจัดการเรื่องมัสยิด และการกำหนดวันสำคัญทางศาสนา เช่น วันอีฎิ้ลฟิตริ หรือวันฮารีรายอ เป็นไปอย่างเป็นทางการและเป็นเอกภาพ .
การอำนวยความสะดวกในการปฏิบัติศาสนกิจ: องค์กรเหล่านี้มีหน้าที่ดูแลและส่งเสริมการปฏิบัติศาสนกิจของชาวมุสลิม เช่น การจัดระเบียบการศึกษาศาสนาในโรงเรียนปอเนาะ การเผยแผ่ศาสนา และการดูแลเรื่องที่เกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันตามหลักศาสนา เช่น การรับรองผลิตภัณฑ์ ฮาลาล ซึ่งช่วยให้ชาวมุสลิมมั่นใจในการบริโภคอาหารและผลิตภัณฑ์ต่างๆ 🍲
การคุ้มครองสิทธิทางศาสนา: กฎหมายช่วยรับรองให้ชาวมุสลิมสามารถใช้ชีวิตและประกอบพิธีกรรมทางศาสนาได้อย่างอิสระภายใต้กรอบของกฎหมายไทย นอกจากนี้ ยังช่วยประสานงานกับภาครัฐในกรณีที่เกี่ยวข้องกับกิจการศาสนา
การบริหารจัดการมรดกและครอบครัว: พ.ร.บ. นี้ช่วยสนับสนุนให้การใช้ กฎหมายอิสลาม (ชะรีอะฮ์) ในเรื่องครอบครัวและมรดก ซึ่งเป็นไปตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของไทย สามารถดำเนินการได้อย่างถูกต้องตามหลักศาสนา และเป็นไปอย่างมีระบบมากขึ้น
ความท้าทายและข้อจำกัด
ความห่างเหินระหว่างประชาชนกับองค์กร: ในบางกรณี มีการตั้งข้อสังเกตว่าการทำงานขององค์กรศาสนาอิสลามยังขาดการเข้าถึงและมีส่วนร่วมอย่างใกล้ชิดกับชุมชนและศาสนิกชนในระดับรากหญ้า ทำให้บางส่วนรู้สึกว่าองค์กรเหล่านี้ไม่ได้สะท้อนปัญหาหรือความต้องการที่แท้จริงของพวกเขาอย่างเต็มที่
-ปัญหาการทุจริตและการบริหาร: แม้กฎหมายจะวางโครงสร้างไว้ชัดเจน แต่บางครั้งการบริหารจัดการของคณะกรรมการในระดับต่างๆ อาจมีปัญหาเรื่องความโปร่งใสหรือไม่สามารถบริหารงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งส่งผลกระทบต่อความน่าเชื่อถือขององค์กรในสายตาของศาสนิกชนเอง
-ความไม่เข้าใจในหลักการศาสนา: การที่องค์กรทางศาสนาบางครั้งไม่ได้ทำหน้าที่สั่งสอนและอบรมหลักธรรมอย่างเข้มแข็ง อาจทำให้เกิดความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนในหมู่ศาสนิกชน และนำไปสู่การปฏิบัติที่ไม่ถูกต้องตามหลักศาสนาในบางกรณี
แนวทางการแก้ปัญหาในเชิงโครงสร้าง
แนวทางการแก้ปัญหาเชิงโครงสร้างขององค์กรศาสนาอิสลามในประเทศไทยตามพระราชบัญญัติการบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540 มุ่งเน้นไปที่การปรับปรุงและปฏิรูปกลไกการทำงานให้มีประสิทธิภาพ โปร่งใส และสามารถตอบสนองความต้องการของศาสนิกชนได้อย่างแท้จริง โดยมีแนวทางหลักดังนี้
1. การปรับปรุงกลไกการคัดเลือกและแต่งตั้ง
การปรับปรุงระบบการคัดเลือกและแต่งตั้งผู้ดำรงตำแหน่งในองค์กรศาสนาอิสลาม ตั้งแต่ระดับจุฬาราชมนตรีลงไปจนถึงคณะกรรมการมัสยิด เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง ควรมีการเปิดโอกาสให้มีการลงคะแนนเสียงจากศาสนิกชนอย่างกว้างขวางและเป็นธรรมมากขึ้น เพื่อให้ได้ผู้นำที่ได้รับความเชื่อมั่นและเป็นที่ยอมรับจากชุมชนอย่างแท้จริง นอกจากนี้ ควรมีการกำหนดคุณสมบัติและจรรยาบรรณของผู้ที่จะดำรงตำแหน่งให้ชัดเจน เพื่อป้องกันผู้ที่แสวงหาผลประโยชน์ส่วนตนเข้ามาในตำแหน่ง
2. การสร้างความโปร่งใสและตรวจสอบได้
ปัญหาเรื่องความโปร่งใสเป็นประเด็นสำคัญที่ต้องได้รับการแก้ไข การกำหนดให้มีการตรวจสอบการดำเนินงานและงบประมาณขององค์กรอิสลามในทุกระดับอย่างสม่ำเสมอ เป็นแนวทางที่จำเป็น ควรมีการเปิดเผยข้อมูลทางการเงินและโครงการต่าง ๆ ต่อสาธารณะชน เพื่อให้ศาสนิกชนสามารถตรวจสอบได้ นอกจากนี้ การจัดตั้งคณะกรรมการอิสระเพื่อรับเรื่องร้องเรียนและสอบสวนกรณีทุจริต จะช่วยสร้างความน่าเชื่อถือและฟื้นฟูความศรัทธาในองค์กร
3. การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของศาสนิกชน
การเปิดโอกาสให้ศาสนิกชนมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการองค์กร เป็นแนวทางการสร้างความเป็นเจ้าของร่วมกัน ควรมีการจัดเวทีสาธารณะเพื่อรับฟังความคิดเห็นของประชาชนในทุกระดับ ตั้งแต่ในชุมชนไปจนถึงระดับประเทศ การนำแนวคิดหรือข้อเสนอแนะที่ได้มาปรับปรุงการทำงาน จะทำให้องค์กรสามารถแก้ไขปัญหาที่แท้จริงและตรงกับความต้องการของศาสนิกชนในแต่ละพื้นที่ได้ นอกจากนี้ การส่งเสริมบทบาทของเยาวชนและสตรีในกิจการศาสนา ก็เป็นอีกแนวทางหนึ่งที่จะช่วยให้องค์กรมีความทันสมัยและครอบคลุมทุกกลุ่มในสังคมมุสลิม
4. การพัฒนากฎหมายให้ทันสมัย
พระราชบัญญัติการบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540 เป็นกฎหมายที่ใช้มานานแล้ว ควรมีการพิจารณาทบทวนและแก้ไขเพิ่มเติมในบางมาตรา เพื่อให้สอดคล้องกับบริบททางสังคมและเทคโนโลยีที่เปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องของการใช้เทคโนโลยีในการบริหารจัดการ การสื่อสาร และการรับฟังความคิดเห็นจากประชาชน การพัฒนากฎหมายให้ทันสมัย จะช่วยให้องค์กรสามารถทำหน้าที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพและสามารถเป็นผู้นำทางศาสนาที่แท้จริงในยุคปัจจุบัน
ในส่วนขององค์กร เช่น มูลนิธิ สมาคม ของมุสลิม มีส่วนได้ส่วนเสีย กับองค์กรเหล่านี้หรือไม่?
พรบ.อิสลามสามารถเข้าไป มีบทบาทหรือใช้ พรบ.นี้ เข้าไปใช้กับองค์กรเหล่านี่ได้หรือไม่
มูลนิธิหรือสมาคมของชาวมุสลิมในประเทศไทยเป็นนิติบุคคลที่จัดตั้งขึ้นตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ไม่ใช่ตามพระราชบัญญัติการบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540 ⚖️ ดังนั้น พ.ร.บ. ดังกล่าวจึงไม่สามารถเข้าไปมีบทบาทโดยตรงหรือใช้บังคับกับองค์กรเหล่านี้ได้
อย่างไรก็ตาม แม้จะไม่มีผลทางกฎหมายโดยตรง แต่ก็มี ความสัมพันธ์ในเชิงประสานงานและแนวทางปฏิบัติ ระหว่างองค์กรศาสนาตาม พ.ร.บ. กับมูลนิธิ/สมาคมมุสลิม ดังนี้:
ความสัมพันธ์และการประสานงาน
ให้คำปรึกษาและคำวินิจฉัย: องค์กรตาม พ.ร.บ. เช่น คณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย (กอท.) มีอำนาจหน้าที่ในการให้คำปรึกษาและออกประกาศเกี่ยวกับกิจการศาสนาอิสลาม ซึ่งมูลนิธิหรือสมาคมต่าง ๆ จะนำไปใช้เป็นแนวทางในการดำเนินงานเพื่อให้สอดคล้องกับหลักการศาสนาที่ถูกต้อง
การรับรองฮาลาล: มูลนิธิหรือสมาคมที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจอาหารหรือผลิตภัณฑ์ฮาลาล จะต้องยื่นขอการรับรองจากคณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย (กอท.) ซึ่งเป็นองค์กรเดียวที่มีอำนาจตามกฎหมายในการออกเครื่องหมายรับรองฮาลาล Halal mark.
การส่งเสริมกิจกรรมทางศาสนา: องค์กรตาม พ.ร.บ. และมูลนิธิ/สมาคมมุสลิม มักจะทำงานร่วมกันในการจัดกิจกรรมทางศาสนา การกุศล หรือการศึกษา เพื่อเผยแผ่หลักคำสอนและช่วยเหลือสังคม
สรุปแล้ว องค์กรดังกล่าวข้างต้น ก็ยังคงต้องให้ความร่วมมือกับ องค์กรอิสลามภายใต้ พรบ.อิสลาม ปี 40 ทั้งทางตรงและทางอ้อมใช่หรือไม่
องค์กรต่างๆ เช่น มูลนิธิและสมาคมของชาวมุสลิม ยังคงต้องให้ความร่วมมือกับองค์กรอิสลามภายใต้ พ.ร.บ. การบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540 ทั้งทางตรงและทางอ้อม
ความร่วมมือทางตรง
การขอการรับรองฮาลาล: องค์กรที่เกี่ยวข้องกับผลิตภัณฑ์หรือบริการที่ต้องการเครื่องหมายรับรอง "ฮาลาล" จะต้องยื่นเรื่องขอการรับรองจากคณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย (กอท.) ซึ่งเป็นองค์กรที่ได้รับอำนาจตามกฎหมายนี้เท่านั้น
การประสานงานกับมัสยิด: ในการจัดกิจกรรมต่างๆ ในพื้นที่ มักจะมีการประสานงานกับคณะกรรมการอิสลามประจำมัสยิด (กอม.) หรือคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด (กอจ.) เพื่อขอคำปรึกษาและขออนุญาตใช้สถานที่หรือจัดกิจกรรมให้สอดคล้องกับหลักศาสนา
ความร่วมมือทางอ้อม
การยึดถือคำวินิจฉัย: มูลนิธิหรือสมาคมต่างๆ ที่ทำกิจกรรมเกี่ยวกับศาสนาอิสลาม มักจะยึดถือและปฏิบัติตามคำวินิจฉัยหรือประกาศของจุฬาราชมนตรีและ กอท. โดยเฉพาะในเรื่องที่เกี่ยวกับหลักปฏิบัติทางศาสนา เช่น การกำหนดวันสำคัญทางศาสนา
การทำงานร่วมกัน: มูลนิธิและสมาคมมักจะทำงานร่วมกันกับองค์กรศาสนาตาม พ.ร.บ. ในฐานะเครือข่าย เพื่อทำกิจกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อสังคมและศาสนิกชน เช่น การจัดกิจกรรมการกุศล การให้ความช่วยเหลือด้านการศึกษา หรือการบรรเทาสาธารณภัย
กล่าวโดยสรุปคือ แม้ว่ามูลนิธิและสมาคมจะไม่ใช่หน่วยงานที่อยู่ภายใต้ พ.ร.บ. โดยตรง แต่ด้วยบทบาทขององค์กรอิสลามตาม พ.ร.บ. ที่เป็นศูนย์กลางในการบริหารกิจการศาสนาในประเทศ ทำให้องค์กรภาคส่วนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องต้องประสานงานและให้ความร่วมมือเพื่อความถูกต้องและเป็นเอกภาพทางศาสนา
ในส่วนศาสนิกชน จำเป็นต้องเป็นสัปปุรุษ์ด้วยหรือไม่ ด้วยการทำพิธีกรรม หรือการรับรองการสมรสหรือการศึกษา ยังคงต้องมีองค์กร กอม. กอจ. กอท.แลสำนักจุฬารับรองก่อน
ไม่จำเป็นครับ ศาสนิกชนมุสลิมทุกคนในประเทศไทยไม่จำเป็นต้องเป็น "สัปปุรุษ" เพื่อประกอบพิธีกรรมทางศาสนาหรือรับบริการต่างๆ จากองค์กรอิสลาม แต่การที่องค์กรศาสนาอิสลาม เช่น กอม. กอจ. กอท. หรือสำนักจุฬาราชมนตรี เข้ามามีบทบาทนั้น เพื่อให้การดำเนินกิจการต่างๆ เป็นไปอย่างถูกต้องตามหลักการศาสนาและกฎหมายของรัฐ
ความสำคัญของบทบาทองค์กรอิสลาม
แม้จะไม่มีข้อกำหนดว่าศาสนิกชนต้องเป็น "สัปปุรุษ" (ซึ่งหมายถึงผู้ที่เป็นกรรมการบริหารมัสยิด หรือผู้ที่มีส่วนร่วมในการบริหารมัสยิด) แต่บทบาทขององค์กรศาสนาอิสลามตาม พ.ร.บ. การบริหารองค์กรศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540 นั้นสำคัญอย่างยิ่งในกรณีต่อไปนี้:
การรับรองการสมรส (นิกะห์): การสมรสตามหลักศาสนาอิสลามจะต้องมีโต๊ะอิหม่าม (ผู้นำศาสนาประจำมัสยิด) เป็นผู้ประกอบพิธีและเป็นพยาน การจดทะเบียนนิกะห์ที่ถูกต้องจะต้องมีลายเซ็นของโต๊ะอิหม่ามและประทับตราของสำนักงานคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด (กอจ.) เพื่อให้มีผลทางกฎหมายในบางประเด็น เช่น การแบ่งมรดก หรือการกำหนดสถานะของบุตร เป็นต้น
การศึกษา: โรงเรียนสอนศาสนาอิสลาม (เช่น ปอเนาะ) หรือโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลาม จำเป็นต้องได้รับอนุญาตและขึ้นทะเบียนกับสำนักการศึกษาของรัฐ และมีการกำกับดูแลโดยคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด (กอจ.) เพื่อให้หลักสูตรการสอนเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนดและสามารถนำไปใช้ในการศึกษาต่อได้
การทำพิธีกรรม: พิธีกรรมที่สำคัญและต้องการการรับรองจากองค์กรอิสลาม คือ การทำพิธีฮัจญ์ ซึ่งผู้ประสงค์จะเดินทางไปประกอบพิธีจะต้องลงทะเบียนและดำเนินการผ่านองค์กรที่เกี่ยวข้อง รวมถึงการรับรองจากกระทรวงมหาดไทย
ซึ่งองค์กรอิสลามตาม พ.ร.บ. มีบทบาทสำคัญในการประสานงานและดูแลการเดินทาง
สรุป: การที่องค์กร กอม. กอจ. กอท. และสำนักจุฬาราชมนตรีเข้ามามีบทบาทนั้น ไม่ใช่การบังคับให้ศาสนิกชนต้องเป็นสมาชิกขององค์กร แต่เป็นการทำหน้าที่ในการกำกับดูแลและรับรองกิจกรรมทางศาสนาเพื่อให้เกิดความน่าเชื่อถือ ถูกต้องตามหลักการ และสอดคล้องกับกฎหมายของรัฐ เพื่อสร้างความสงบเรียบร้อยและความเข้าใจอันดีในสังคมโดยรวม .
สำหรับมุสลิมที่ไม่ประสงค์จะเป็นสัปปุรุษมัสยิดใด มีผลอย่างไรบ้าง?
สำหรับมุสลิมที่ไม่ประสงค์จะเป็นสัปปุรุษมัสยิดใด ไม่มีผลกระทบในทางลบต่อการใช้ชีวิตประจำวันหรือการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาเลยครับ
ผลทางศาสนาและสังคม
ไม่มีผลกระทบต่อการปฏิบัติศาสนกิจ: มุสลิมทุกคนมีสิทธิในการเข้ามัสยิดเพื่อละหมาด (นมาซ), ฟังคุตบะฮ์ (เทศนาธรรม), และร่วมกิจกรรมทางศาสนาได้ตามปกติ ไม่ว่าจะเป็นสัปปุรุษหรือไม่
ไม่ต้องรับผิดชอบในกิจการมัสยิด: การไม่เป็นสัปปุรุษทำให้คุณไม่ต้องมีส่วนรับผิดชอบในการบริหารจัดการมัสยิด ทั้งในด้านการเงิน, การซ่อมบำรุง, หรือการตัดสินใจต่างๆ ซึ่งเป็นภาระหน้าที่หลักของคณะกรรมการมัสยิด
ยังมีสิทธิทางศาสนาตามปกติ: สิทธิในการรับรองการสมรส (นิกะห์), การออกใบรับรองการตาย, หรือการขอคำปรึกษาจากโต๊ะอิหม่าม ยังคงมีอยู่สำหรับมุสลิมทุกคน ไม่จำกัดเฉพาะสัปปุรุษ
ข้อเสียที่อาจเกิดขึ้น
แม้จะไม่มีผลทางลบโดยตรง แต่การไม่เป็นสัปปุรุษ (หรือการไม่เข้าไปมีส่วนร่วมในชุมชนมัสยิด) อาจทำให้คุณ ขาดโอกาสในการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ หรือให้ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับทิศทางการบริหารของมัสยิดในชุมชนของคุณ นอกจากนี้ยังอาจทำให้คุณ ไม่ได้รับข่าวสารสำคัญ หรือกิจกรรมต่างๆ ของมัสยิดอย่างเต็มที่เหมือนกับกลุ่มสัปปุรุษ
กล่าวโดยสรุป การเป็นสัปปุรุษเป็นการแสดงเจตจำนงในการมีส่วนร่วมเพื่อดูแลกิจการศาสนาของชุมชน ไม่ใช่ข้อบังคับทางศาสนาหรือข้อกำหนดทางกฎหมาย และการไม่เป็นสัปปุรุษก็ไม่ได้ทำให้สิทธิและหน้าที่ทางศาสนาของคุณลดลงแต่อย่างใด .
ชุมพล ศรีสมบัติ รวบรวม เรียบเรียง
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น
โปรดใช้วิจารณญานในการแสดงความคิดเห็น