กลุ่มอิควาน ใน ยุคอดีตเกิดขึ้นด้วยสาเหตุใด แรงจูงใจคือ มีบทบาทในสังคมมุสลิมอย่างไร แนวคิดนี้มีบทบาทอย่างไรในสังคมปัจจุบัน
กลุ่มอิควาน หรือที่รู้จักกันในชื่อ ภราดรภาพมุสลิม (Muslim Brotherhood) เป็นหนึ่งในขบวนการอิสลามที่เก่าแก่และมีอิทธิพลมากที่สุด ก่อตั้งขึ้นในอียิปต์เมื่อปี 1928 โดย ฮะซัน อัล-บันนา (Hasan al-Banna) แนวคิดและการเคลื่อนไหวของกลุ่มนี้มีรากฐานมาจากบริบททางประวัติศาสตร์และสังคมในยุคสมัยนั้นอย่างลึกซึ้ง
สาเหตุและแรงจูงใจในการก่อตั้ง
กลุ่มอิควานก่อตั้งขึ้นจากความรู้สึกไม่พอใจอย่างรุนแรงต่อสถานการณ์ที่เกิดขึ้นในโลกมุสลิมยุคต้นศตวรรษที่ 20 โดยเฉพาะอย่างยิ่งในอียิปต์ ซึ่งตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของชาติตะวันตกอย่างหนักหน่วง โดยมีสาเหตุหลักดังนี้:
- การล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก: ในช่วงนั้น ประเทศมุสลิมหลายแห่ง รวมถึงอียิปต์ ถูกควบคุมโดยมหาอำนาจยุโรปอย่างอังกฤษและฝรั่งเศส ซึ่งนำไปสู่การสูญเสียอำนาจอธิปไตยและการเข้ามาของวัฒนธรรมตะวันตกที่ขัดแย้งกับหลักการอิสลาม
- ความเสื่อมถอยของสังคมมุสลิม: อัล-บันนา มองเห็นว่าสังคมมุสลิมในยุคนั้นกำลังประสบปัญหาทางสังคม เศรษฐกิจ และศีลธรรมที่ย่ำแย่ เนื่องจากห่างไกลจากคำสอนดั้งเดิมของศาสนาอิสลาม
- การล่มสลายของจักรวรรดิออตโตมัน: การล่มสลายของจักรวรรดิออตโตมันซึ่งถือเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นหนึ่งเดียวของชาวมุสลิม (caliphate) ทำให้เกิดสุญญากาศทางอำนาจและทำให้มุสลิมรู้สึกขาดที่พึ่งและสูญเสียเอกลักษณ์
ด้วยเหตุผลเหล่านี้ อัล-บันนาจึงต้องการฟื้นฟูหลักการอิสลามให้กลับมาเป็นรากฐานของชีวิตในทุกๆ ด้าน ทั้งการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม โดยมีเป้าหมายเพื่อปลดปล่อยสังคมมุสลิมให้เป็นอิสระจากอิทธิพลของชาติตะวันตก และสร้างรัฐอิสลามที่เข้มแข็ง
บทบาทในสังคมมุสลิมยุคอดีต
ในช่วงแรก กลุ่มอิควานมีบทบาทสำคัญในการเป็น ขบวนการเพื่อการฟื้นฟู (Revivalist Movement) โดยเน้นไปที่การทำงานในระดับรากหญ้าเพื่อฟื้นฟูจิตวิญญาณและความสามัคคีในหมู่ชาวมุสลิม กิจกรรมที่สำคัญได้แก่:
- การเผยแผ่ศาสนาและการศึกษา: จัดตั้งโรงเรียนและสถาบันการศึกษาเพื่อสอนหลักการอิสลามที่ถูกต้องและปลูกฝังความรักในศาสนา
- การทำงานเพื่อสังคม: ให้ความช่วยเหลือด้านสาธารณสุขและเศรษฐกิจแก่ชุมชนที่ยากไร้ โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างความเข้มแข็งทางสังคม
- การเคลื่อนไหวทางการเมือง: คัดค้านการล่าอาณานิคมและเรียกร้องเอกราชให้แก่ประเทศมุสลิมหลายแห่ง รวมถึงการต่อต้านลัทธิไซออนิสต์และสนับสนุนปาเลสไตน์
กลุ่มอิควานในยุคแรกจึงไม่ใช่แค่องค์กรทางการเมือง แต่เป็นขบวนการทางสังคมที่ครอบคลุมทุกมิติของชีวิต โดยมีจุดยืนที่ต้องการให้ศาสนาอิสลามเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตผู้คนอย่างแท้จริง
บทบาทในสังคมปัจจุบัน
ในปัจจุบัน แนวคิดของกลุ่มอิควานยังคงมีอิทธิพลอย่างมากในโลกมุสลิม แม้ว่าตัวองค์กรเองจะเผชิญกับความท้าทายและการถูกปราบปรามอย่างหนัก โดยเฉพาะจากรัฐบาลในหลายประเทศที่มองว่าเป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคง
- บทบาททางการเมือง: กลุ่มอิควานพยายามปรับตัวเข้าสู่การเมืองระบบรัฐสภาในหลายประเทศ เช่น ในอียิปต์และตูนิเซีย โดยส่งผู้สมัครเข้าร่วมการเลือกตั้งและก่อตั้งพรรคการเมือง อย่างไรก็ตาม การเคลื่อนไหวทางการเมืองของพวกเขามักถูกต่อต้านและถูกมองว่าเป็นอันตราย
- อิทธิพลทางสังคมและศาสนา: แนวคิดของกลุ่มอิควานยังคงแพร่หลายผ่านสถาบันการศึกษา องค์กรการกุศล และนักเผยแผ่ศาสนาจำนวนมาก แนวคิดที่เน้นการปฏิบัติศาสนกิจควบคู่ไปกับการทำงานเพื่อสังคม และการให้ความสำคัญกับศีลธรรมอันดี ยังคงเป็นแรงบันดาลใจให้กับคนรุ่นใหม่ในสังคมมุสลิม
- การถูกจัดเป็นองค์กรก่อการร้าย: หลายประเทศ เช่น อียิปต์ ซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ได้จัดให้กลุ่มอิควานเป็นองค์กรก่อการร้าย ซึ่งทำให้เกิดการปราบปรามอย่างรุนแรงและจำกัดการเคลื่อนไหวของกลุ่มในวงกว้าง
สรุปได้ว่า กลุ่มอิควานเกิดขึ้นจากความต้องการที่จะฟื้นฟูและปกป้องสังคมมุสลิมจากอิทธิพลตะวันตกในยุคที่ตกต่ำ พวกเขามีบทบาทสำคัญในการเป็นทั้งขบวนการทางสังคมและศาสนาในอดีต และยังคงมีอิทธิพลในสังคมปัจจุบัน แต่บทบาททางการเมืองของพวกเขาก็เป็นที่ถกเถียงและมีความขัดแย้งสูง
ในฐานะที่เป็นขบวนการอิสลามที่สำคัญที่สุดในศตวรรษที่ 20 กลุ่มภราดรภาพมุสลิม (Muslim Brotherhood) หรือ กลุ่มอิควาน มีอุดมการณ์ที่ชัดเจนและครอบคลุมทุกมิติของชีวิต อุดมการณ์เหล่านี้เป็นแก่นกลางที่ขับเคลื่อนการเคลื่อนไหวของพวกเขาในอดีตและยังคงมีอิทธิพลมาจนถึงปัจจุบัน
อุดมการณ์หลักของกลุ่มอิควาน
อุดมการณ์ของกลุ่มอิควานมีรากฐานมาจากแนวคิดของฮะซัน อัล-บันนา ผู้ก่อตั้ง โดยมีเป้าหมายหลักคือการนำหลักการอิสลามมาเป็นรากฐานในการแก้ไขปัญหาของสังคมและฟื้นฟูประชาชาติมุสลิม อุดมการณ์ที่โดดเด่นประกอบด้วย:
อิสลามคือวิถีชีวิตที่สมบูรณ์ (Islam as a comprehensive way of life): กลุ่มอิควานเชื่อว่าศาสนาอิสลามไม่ได้เป็นเพียงแค่พิธีกรรมทางศาสนาเท่านั้น แต่ครอบคลุมทุกด้านของชีวิต ทั้งการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และกฎหมาย พวกเขาต้องการให้สังคมกลับไปสู่หลักการของศาสนาอิสลามที่แท้จริง
การฟื้นฟู (Tajdid): เป้าหมายสำคัญคือการฟื้นฟูสังคมมุสลิมที่เสื่อมถอยให้กลับมาเจริญรุ่งเรืองอีกครั้ง โดยใช้หลักการของศาสนาอิสลามเป็นรากฐานในการปฏิรูป ไม่ใช่การรับเอาแนวคิดจากชาติตะวันตก
ญิฮาด (Jihad): ในความหมายของกลุ่มอิควาน คำว่าญิฮาดไม่ได้หมายถึงเพียงการทำสงครามเท่านั้น แต่รวมถึง ญิฮาดที่ยิ่งใหญ่ (Jihad al-Akbar) คือการต่อสู้กับกิเลสภายใน และ ญิฮาดที่เล็กกว่า (Jihad al-Asghar) คือการต่อสู้กับศัตรูภายนอก ซึ่งในยุคแรกมุ่งเน้นการต่อต้านการล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก
การปกป้องความเป็นมุสลิม (Islamic identity): กลุ่มอิควานต้องการปกป้องเอกลักษณ์ของชาวมุสลิมจากอิทธิพลของวัฒนธรรมตะวันตกที่เข้ามาพร้อมกับการล่าอาณานิคม พวกเขาเห็นว่าการรับเอาวัฒนธรรมตะวันตกจะทำให้ชาวมุสลิมสูญเสียตัวตน
การสร้างรัฐอิสลาม (Islamic state): เป้าหมายสูงสุดคือการสถาปนารัฐที่ปกครองด้วยกฎหมายชะรีอะฮ์ (Sharia law) และอยู่ภายใต้การปกครองของผู้นำที่เป็นมุสลิม เพื่อให้สังคมกลับมามีเสถียรภาพและเจริญรุ่งเรือง
ความแตกต่างจากขบวนการอิสลามอื่น ๆ
กลุ่มอิควานมีความแตกต่างจากขบวนการอิสลามอื่น ๆ ในหลายแง่มุม:
การทำงานอย่างเป็นระบบ: กลุ่มอิควานมีการจัดตั้งองค์กรอย่างเป็นระบบ มีลำดับชั้นการบริหารที่ชัดเจน มีเครือข่ายครอบคลุมตั้งแต่ระดับรากหญ้าจนถึงระดับผู้นำ ซึ่งแตกต่างจากกลุ่มอื่น ๆ ที่มักเป็นการรวมตัวกันอย่างไม่เป็นทางการ
การผสานแนวคิดทางการเมืองและสังคม: พวกเขาไม่ได้มุ่งเน้นเพียงแค่การเผยแผ่ศาสนาเท่านั้น แต่ยังให้ความสำคัญกับการทำงานด้านสังคมและเศรษฐกิจเพื่อช่วยเหลือผู้คนในระดับรากหญ้า และใช้การเมืองเป็นเครื่องมือในการบรรลุเป้าหมาย
การปรับตัวสู่การเมืองในระบบ: แม้จะมีอุดมการณ์ที่แข็งกร้าว แต่กลุ่มอิควานก็พยายามปรับตัวเข้าสู่การเมืองในระบบ เช่น การจัดตั้งพรรคการเมืองและเข้าร่วมการเลือกตั้งในหลายประเทศ (เช่น อียิปต์ ตูนิเซีย) ซึ่งแตกต่างจากบางกลุ่มที่ใช้แต่การเคลื่อนไหวใต้ดิน
ความยืดหยุ่นทางความคิด: แม้จะมีอุดมการณ์ที่ชัดเจน แต่พวกเขาก็แสดงให้เห็นถึงความยืดหยุ่นในการตีความศาสนาตามบริบททางสังคม ซึ่งเป็นเหตุผลที่ทำให้พวกเขาอยู่รอดและมีอิทธิพลอย่างยาวนาน
อุดมการณ์และวิธีการทำงานที่โดดเด่นเหล่านี้ทำให้กลุ่มอิควานเติบโตและขยายอิทธิพลไปทั่วโลกมุสลิม และเป็นต้นแบบให้กับขบวนการอิสลามอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นในยุคต่อมา
ในกลุ่มโลกอาหรับหรือมุสลิมทั่วโลกมองกลุ่มนี้อย่างไร
มุมมองต่อกลุ่มอิควาน (ภราดรภาพมุสลิม) ในกลุ่มโลกอาหรับและโลกมุสลิมนั้นมีความหลากหลายและซับซ้อนอย่างมาก โดยแบ่งออกเป็นหลายฝ่ายที่มีมุมมองแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง
มุมมองจากรัฐบาลเผด็จการและราชวงศ์ในโลกอาหรับ
รัฐบาลในประเทศอาหรับส่วนใหญ่ โดยเฉพาะรัฐบาลแบบเผด็จการและระบอบกษัตริย์ในแถบอ่าวเปอร์เซีย เช่น ซาอุดีอาระเบีย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ และอียิปต์ มีมุมมองที่ เป็นปฏิปักษ์และมองกลุ่มอิควานว่าเป็นภัยคุกคามร้ายแรง ด้วยเหตุผลหลักดังนี้:
ภัยคุกคามทางการเมือง: กลุ่มอิควานเป็นขบวนการที่ต้องการเปลี่ยนแปลงการปกครองไปสู่ระบอบประชาธิปไตยแบบอิสลาม ซึ่งเป็นภัยโดยตรงต่อความชอบธรรมของรัฐบาลปัจจุบันที่ปกครองแบบเผด็จการหรือระบอบกษัตริย์ พวกเขาเชื่อว่าอุดมการณ์ของอิควานจะทำให้ประชาชนลุกฮือขึ้นมาโค่นล้มอำนาจ
ภัยคุกคามทางศาสนา: กลุ่มอิควานนำเสนอแนวทางอิสลามที่เน้นการเมืองและสังคม ซึ่งขัดแย้งกับแนวทางของรัฐบาลส่วนใหญ่ที่ต้องการควบคุมศาสนาให้อยู่ในกรอบที่รัฐกำหนด รัฐบาลเหล่านี้มักจะนำเสนอแนวคิดอิสลามที่เน้นความสงบเรียบร้อยและเชื่อฟังผู้ปกครอง
มุมมองจากกลุ่มมุสลิมในประเทศต่างๆ
สำหรับประชาชนและกลุ่มมุสลิมทั่วไปในประเทศต่าง ๆ มุมมองต่อกลุ่มอิควานนั้นมีความเห็นแตกต่างกันไปตามบริบทของแต่ละสังคม:
ผู้สนับสนุน: ในประเทศที่ผู้คนรู้สึกว่าถูกกดขี่หรือไม่ได้รับความเป็นธรรมจากรัฐบาลเผด็จการ กลุ่มอิควานมักจะได้รับความนิยม เพราะพวกเขาถูกมองว่าเป็น ตัวแทนแห่งการเปลี่ยนแปลง และการปฏิรูปไปสู่สังคมที่ดีขึ้น
นักวิชาการบางส่วน: มองว่ากลุ่มอิควานเป็นขบวนการที่พยายามรวบรวมแนวคิดอิสลามที่หลากหลายเข้าด้วยกัน เช่น การเป็นผู้ตามแนว ซะลัฟ (Salafism) ที่กลับไปสู่หลักการดั้งเดิม และการทำงานทางสังคมแบบ ซูฟีย์ (Sufism) นอกจากนี้พวกเขายังมองว่ากลุ่มอิควานมีแนวคิดที่ผสมผสานระหว่างการเมือง สังคม และศาสนา ทำให้แตกต่างจากกลุ่มอื่น ๆ
บทสรุป
โดยรวมแล้ว มุมมองต่อกลุ่มอิควานในโลกอาหรับและโลกมุสลิมนั้น แบ่งออกเป็นสองขั้ว ที่ชัดเจน:
ฝ่ายรัฐบาลที่ควบคุมอำนาจ: มองว่าเป็น กลุ่มก่อการร้าย และเป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงของรัฐ
ฝ่ายประชาชนและกลุ่มผู้เห็นต่าง: มองว่าเป็น ขบวนการเพื่อการปฏิรูปและเปลี่ยนแปลง ที่ต้องการนำหลักการอิสลามมาปรับใช้ในสังคมสมัยใหม่
ความขัดแย้งนี้ส่งผลให้เกิดการปราบปรามและจำกัดการเคลื่อนไหวของกลุ่มอิควานในหลายประเทศ แต่ในขณะเดียวกัน แนวคิดของพวกเขาก็ยังคงส่งอิทธิพลต่อสังคมมุสลิมทั่วโลกอย่างต่อเนื่อง
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น
โปรดใช้วิจารณญานในการแสดงความคิดเห็น